බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පාද ස්පර්ශයෙන් පූජනය වීම සනිටුහන් කරන්නට ඉදි වුණු කැළණි විහාරයට ඉතාම දීර්ඝ වගේම අලංකාර ඉතිහාසයක් තිබෙනවා. අද වන විට කොළඹ අවට පිහිටි ප්‍රධානතම පන්සල් කිහිපයෙන් එකක් තමයි කැළණිය විහාරය.

කැළණිය විහාරය ඉදි වීම පිළිබඳ ඉතිහාස කතාව බොහෝ දෙනෙක් දන්නවා. නාග ගෝත්‍රිකයන් අතර ඇති වෙන්නට ගිය මහා යුද්ධය සමනය කිරීමට කෘතඥතාව පළ කිරීමක් වශයෙන් මනි අක්ඛික නා රජතුමා කළ ආරාධනාවකට අනුව බුද්ධත්වය ලබා අට වන වසරේදී බුදුන් කැළණියට වැඩම කළා. එහිදී බුදුන් වහන්සේ නාග ගෝත්‍රිකයන් උදෙසා ධර්ම දේශනාව සිදු කළ ස්ථානයේ තමයි කැළණි විහාරය ගොඩ නැංවුණේ. මෙහි පූජනීයත්වය තවත් ඉහළ නංවමින් ශ්‍රී මහා බෝධියෙන් පැන නැගුණු අංකුර අටෙන් බිහි වූ එක් අෂ්ඨ ඵලරූහ බෝධීන් වහන්සේ නමකුත් කැළණි විහාරය තුළ රෝපණය කෙරුණා.

කොහොම නමුත් මේ බෝධීන් වහන්සේ රෝපණය කර තිබෙන්නේ එකල නාග ලෝකය සහ මෙලොව අතර දොරටුව තිබුණු තැන ආවරණය වන විදිහට බව දන්නවාද? සාමාන්‍ය බෝධියකට වඩා ඉතාම ගැඹුරු සහ ශක්තිමත් පාදමක් මත මේ බෝධිය රෝපණය කර තිබීමම එයට හොඳ සාක්ෂියක්. පැති තුනකින් එන දිය පහර තුනක් එක්ව සකස් වුණු මේ නාග ලෝකයට යන දොරටුව නාග ලෝකයත්, මනුෂ්‍ය ලෝකයත් අතර සංක්‍රමණ සිදු වූ ද්වාර ස්ථානයයි.

නාගයන් ගැන කතා කරනකොට ඔවුන් වර්ග කෙරෙන ආකාරය දැන සිටීමත් වැදගත්. නාග, දේව නාග, අර්ධ නාග සහ මනු නාග ලෙස නාග කුල හතරක් තිබෙනවා. නාග ලෝකයේ සිටින්නේ මෙයින් නාග කුලය පමණයි. දේව නාගයන් දිව්‍ය ලෝකය තුලත්, මනු නාගයන් මනුෂ්‍ය ලෝකය තුලත් වාසය කරනවා. අර්ධ නාගයන් තමයි නාග ලෝකයත්, මනුෂ්‍ය ලෝකයත් අතර සංක්‍රමණය වෙමින් ජීවත් වුණේ. මනුෂ්‍ය ලෝකයට ආරක්ෂාව සැපයීම ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් වුණා. බුලත් ඇතුළු නාග ලෝකයෙන් පැමිණි ගස්වැල් ගෙන එන ලද්දේත් මෙසේ අර්ධ නාගයන් විසින් බවයි කියවෙන්නේ.

අර්ධ නාගයන් මනුෂ්‍ය ලෝකයට පැමිණෙන දොරටුව කැලණිය බෝධීන් වහන්සේ රෝපණය කිරීමත් සමග අවහිර කෙරුණා. මෙරටට බුදු දහම ලැබී බෞද්ධ සමාජයක් බිහි වීමත් එක්ක නාගයන්ගේ ආරක්ෂාව අවශ්‍ය නොවුණු නිසා එකල මනු නාග ගෝත්‍රිකයන් සමග ඇති වූ එකඟතාවක් මත මේ දොරටුව වසා දමන්න තීරණය වූ බවයි කියවෙන්නේ. මේ නිසා අද වන විට භෞතික ස්වරූපයෙන් කිසිදු නාග කුලයකට මනුෂ්‍ය ලෝකයට පැමිණෙන්න හැකියාවක් නැහැ. කොහොම නමුත් බෝධිය රෝපණය කරන විට ලැබුණු විශේෂ අවසරයක් මත චන්ද්‍ර මාසයේ 14,15,16 කියන තිථිවලදී මේ දොරටුව නාග ආත්ම සඳහා විවෘත වෙනවා. එවිට ඔවුන්ගේ මෙලොවට පැමිණ, කැළණිය පන්සලට වැඳුම් පිදුම් කර ආපසු යන බවයි කියවෙන්නේ.

අර්ධ නාගයන් මෙලොවට භෞතික වශයෙන් පැමිණීම නැවතී යාමත් එක්ක ඔවුන් සමග පැමිණි නාග කන්‍යාවන් සේවනයද නැවතී ගියා. අධික සරාගී බවකිනුත්, ඉහළ ලිංගික ශක්තියකිනුත් යුක්ත බව කියවෙන නාග කන්‍යාවන් එකල මනු නාග රජවරුන්ගේ සහ ප්‍රාදේශීය නායකයන්ගේ සේවනයට නිතරම යොදා ගැනුණා. කෙසේ නමුත් එය නැවතී යාම නිසා පසුව මෙලොව විසූ මනු නාගයන් පවා නාග නොවන ගෝත්‍ර සමග මිශ්‍ර වී තිබෙනවා. කොහොම නමුත් නාග ජාන වෙනත් මනුෂ්‍ය ගෝත්‍රවල ජාන හමුවේ ඉක්මනින්ම නෂ්ට වී ගියා.

මේ නිසා ගෙවී ගිය වසර 2000 කට අධික කාලය තුලදී නාග ගෝත්‍රිකයන් මෙරටින් තුරන්වම ගොස් තිබෙනවා. කෙසේ නමුත් කැළණිය බෝධිය යට පිහිටි දොරටුව අනාගතයේ විවෘත විය හැකි බවත්, සමහරවිට අනාගතයේදී මෙරට නැවතත් මනු නාග ගෝත්‍රයක් බිහි විය හැකි බවටත් සැක කළ හැකියි.

(උපුටා ගැනීම අන්තර්ජාලයෙන්)